Roofs 2025-02-90 Een toonbeeld van vakmanschap

Projectbeschrijving: Renovatie Binnenhof

In de mist van de ochtend, eind januari, klimmen leidekkers de trappen op naar het dak van gebouw A van het Tweede Kamer-complex van het Binnenhof. Hier vervangen zij de leistenen voor weer een nieuwe gebruiksfase van het gebouw van minstens 80 jaar. Het werk is met grote zorgvuldigheid omringd. Naast het behouden van de historische waarden, moeten de nieuwe daken ook een rol vervullen in het verbeteren van de energieprestatie van de honderden jaren oude gebouwen

De renovatie van het Binnenhof zorgt voor het behoud van 800 jaar cultureel erfgoed. Na de renovatie kunnen de gebruikers van het Binnenhof weer op een verantwoorde, duurzame en moderne manier werken. En hierbij streeft het Rijksvastgoedbedrijf naar een hoog niveau van verbetering in comfort en energieprestatie. In opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf schreef Prof.dr.ir. Andy van den Dobbelsteen met een team van adviseurs een Duurzaamheidsvisie Renovatie Binnenhof.

‘De insteek van het renovatieproject is tot dusverre ‘sober en doelmatig’ geweest’, schrijft hij. ‘Onderzocht is welke aanvullende duurzaamheidsmaatregelen kunnen worden getroffen ten opzichte van het voorontwerp (VO) van de Tweede Kamergebouwen, met de intentie deze ook representatief te laten zijn voor de rest van het Binnenhof.’

Met deze duurzaamheidsvisie wordt een aanpak voorgesteld voor de omgang met duurzaamheid bij de renovatie van het Binnenhofcomplex, waarbij rekening wordt gehouden met erfgoedwaarde, bouwfysica en kostenaspecten. De renovatie van het Binnenhofcomplex zal nationaal en internationaal, bedoeld of onbedoeld, worden gezien als een voorbeeldproject van hoe in de huidige tijd om kan worden gegaan met monumentale publieke gebouwen. Ook in dat kader is het van belang om aandacht te besteden aan de verduurzaming van het gebouw. Het is daarom geen onredelijke gedachte om het Binnenhofcomplex tot een toonbeeld van duurzaamheid te maken.’

De daken van het binnenhofcomplex spelen een grote rol bij de verhoging van de duurzame prestaties. In de Duurzaamheidsvisie adviseren de opstellers dat zonnepanelen (PV-panelen) zonder meer kunnen worden toegepast op platte daken, op verborgen schuine daken en op het sheddak van de Tweede Kamer. Daarnaast wordt aangeraden een (onzichtbaar) proefdak met PV-dakpannen of PV-leien aan te leggen waar de pannen of leien sowieso vervangen gaan worden en dan meteen dakisolatie kan worden gelegd.

Vakkennis over het leidekken

Het leiwerk op de daken van het Binnenhof is uitvoerig onderzocht. Leien specialist Klaas Schoots komt in een uitgebreid artikel op de website van de renovatie van het Binnenhof aan het woord. Schoots: “Onderaan komen de dikste leien, want die krijgen de meeste regen te verwerken. Daarna werkt de leidekker steeds overlappend naar boven. Boven komen dan de dunste leien. Het is een verschil in dikte van millimeters, maar een goede leidekker kan dat voelen.”

“Hier op het Binnenhof liggen leien uit vier verschillende landen: Engeland (Wales), Duitsland, Spanje en Frankrijk. Tegenwoordig zijn alleen de groeves in Wales en Spanje nog over als grote leveranciers van leisteen. De plaats van herkomst zie je duidelijk terug in de kwaliteit, de kleur en de structuur van het materiaal.”

Voor het Rijksvastgoedbedrijf onderzoekt Klaas Schoots alle daken van het Binnenhof. Op het Binnenhof is er 20.000 m2 aan daken. Over elk dak en dakje brengt Schoots advies uit. Is het wel of niet nodig de leien te vervangen? Welke leisteen is het beste op dit dak? Hoe moet het met isolatie en loodaansluitingen?

“De Rijksdienst Cultureel Erfgoed heeft voor monumentale gebouwen, waaronder het Binnenhof, de eis gesteld dat elk monumentaal dak een minimale levensduur van 80 jaar moet hebben. De beste kwaliteit leien komt tegenwoordig uit Wales, De leien uit Wales hebben een garantie van 100 jaar en een bewezen levensduur van 150 jaar.”

Naast de vele soorten zijn er ook nog de verschillende afmetingen. Klaas somt uit het hoofd een groot aantal veelgebruikte lei-maten op: “Ik heb op het Binnenhof maar liefst 15 verschillende maten leien gevonden, van 16x26 cm tot 20x40 cm. En daar tussenin heb je ook de inchmaten, die nog tot 1990 zijn gebruikt. Die verschillen dan weer nét iets van de millimetermaten. We willen op het Binnenhof natuurlijk naar meer vaste maten toe.”

Daarnaast zijn er de ‘dekkingen’. “In Nederland kennen we rijndekking en maasdekking, genoemd naar de rivieren waarover de leien vroeger werden aangevoerd. De rijndekking met afgeronde ‘schub-leien werden vooral boven de grote rivieren toegepast, de maasdekking met rechte leien onder de rivieren.”

Toch liggen er op het Binnenhof alleen rechte leien in maasdekking, eigenlijk gebruikelijk in het zuiden van het land. Van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed kwam de vraag of hier mogelijk ook schubleien hadden gelegen. Schoots kon zien aan het dakbeschot onder de leien dat hier nooit schubleien op hebben gelegen. “Schubleien werden gespijkerd, elk spijkertje geeft een kleine, roestige verkleuring in het dakbeschot. Maar ik heb geen sporen van schubleien kunnen vinden.”

“Architecten, onderzoekers en renovatie-aannemers hebben de kennis over het ambacht hard nodig. Op het Binnenhof moeten we vrijwel elke dag overleggen. Wat is de beste lei voor een bepaald dak? Welke leihaak moeten we gebruiken voor de bevestiging? Wat is de meest duurzame oplossing? Hoe kunnen we voldoen aan de eisen voor isolatie? Door de energietransitie is er voortschrijdend inzicht. Ook ik weet lang niet alles. Na 60 jaar leer ik nog elke dag.”

Jarenlange ervaring aan het werk

Voor de renovatie van de Tweede Kamergebouwen hebben J.P. van Eesteren, Croonwolter&dros en Nico de Bont de krachten gebundeld. Deze aannemers zijn alle drie onderdeel van TBI, een groep van 19 ondernemingen op het gebied van de bouw, techniek en infrastructuur.

Voorafgaand aan de uitvoering zijn de TBI-bedrijven ook betrokken als adviseur bij het ontwerp van de Binnenhof-renovatie. Daarnaast werken ze mee aan verschillende onderzoeken die in de gebouwen plaatsvinden. Elk van de bedrijven heeft zijn eigen expertise.

Informatiecentrum

Naast de uitgebreide website vol informatie in de virtuele wereld, is er ook een informatiecentrum op Plaats 22 in Den Haag, dat 5 dagen in de week open is voor bezoekers.(Maandag en dinsdag gesloten). Bezoek de website: binnenhofrenovatie.nl voor uitgebreide informatie en het volledige artikel over de leidaken.