Roofs 2002-10-09 Afschot blijft belangrijke factor bij zware regenval

Ook een plat dak dient hellend te zijn

In de maand augustus kwam een aantal daken in het nieuws doordat ze 'spontaan' in elkaar stortten. Volgens Anja Hol en Jan Brandt van isolatiematerialenproducent Recticel te Kesteren is het instorten van die daken veelal te wijten aan het gegeven dat de daken het hemelwater onvoldoende konden verwerken. Meestal is dat een gevolg van een combinatie van factoren: een stortbui, minimaal gedimensioneerde afvoermogelijkheden en onvoldoende afschot. Zij doen daarom een dringend beroep op de branche en architecten om in elk geval 15 mm afschot per meter te hanteren als absoluut minimum. Samen met voldoende - niet verstopte - hemelwaterafvoeren (HWA) wordt het probleem van een te grote belasting daarmee belangrijk beperkt.

Platte daken in het geding

Het dak van de zwembaden 'De Banakker' te Etten-Leur en 'Blijwater' te Weesp begaven het, net als het dak van een loods op een industrieterrein te Weesp en natuurlijk het dak van de Ikea-vestiging te Duivendrecht. Het bindend element was dat in alle gevallen de constructie de enorme hoeveelheid hemelwater niet kon verwerken. Dat zette de branche even in een kwaad daglicht en er werd dan ook onmiddellijk een onderzoekscommissie ingesteld die enerzijds de oorzaken van deze ellende moet vaststellen, en anderzijds aanbevelingen moet doen om herhaling te voorkomen. Veiligheidsnormen voor de bouw van platte daken laten regelmatig te wensen over, zoals de afgelopen maanden hebben laten zien. Een plat dak lijkt gemakkelijk werken, maar helaas worden de normen ten aanzien van belasting nogal eens over het hoofd gezien. Een plat dak zou minstens honderd kilo per vierkante meter moeten kunnen dragen, te vergelijken met een waterlaag van 10 centimeter. Voldoende HWA's en 'overlaten' zouden er aanvullend voor moeten zorgen dat die belasting bij extreme regenval niet groter wordt.

Voldoende afschot is in eerste instantie een constructieve eis en de constructeur moet aangeven hoe dat gerealiseerd moet worden. Wanneer een dak voldoende sterk is, en het bijvoorbeeld meer water kan dragen dan zich kan verzamelen op het dak, dan kan van noodafvoeren worden afgezien. Dit gebeurt vaak bij betondaken.
In een eerste reactie gaf TNO-Bouw in Delft aan de oorzaken van het bezwijken van de daken te zien in ontwerpfouten, vervuiling van afvoeren en onvoldoende capaciteit van overlaten. Bovendien blijken de huidige normen voor platte daken niet gebaseerd op regenbuien zoals die zich voordeden. Die zouden volgens de statistieken slechts eens in de 50 jaar voorkomen. Als er meerdere buien van dat kaliber zo vlak achter elkaar vallen, vraagt dat dus om aanscherping van de normen. Het initiatief daartoe is inmiddels, door middel van vragen in de Tweede Kamer, genomen.

Imago

"Met de actualiteit van de bouwfraude-enquête is het zaak dat de bouw niet opnieuw in een kwaad daglicht komt te staan. De dakenbranche dient derhalve zo snel mogelijk openheid van zaken te geven omtrent de mogelijke oorzaken van de ingestorte daken. Vooral om te voorkomen dat het plat dak voorgoed een slecht imago krijgt want dat is absoluut niet nodig," zo vangt Brandt zijn betoog aan. "Zowel het plat dak als de branche zijn gebaat bij een duidelijke uitleg over hoe dit alles heeft kunnen gebeuren. En dan wijs ik in de eerste plaats op het onvoldoende naleven van de regels bij het dakafschot. Een plat dak zal op elk moment een zodanig afschot moeten hebben dat daarmee wordt voldaan aan de bouwwetgeving."

Afschot

Hoofd verkoop binnendienst en public relations, Anja Hol, heeft zich naar aanleiding van de berichtgeving flink verdiept in de problematiek van platte daken. "Door stagnerend water mogen geen onveilige situaties ontstaan," zo vat ze die samen nadat ze de elders vermelde literatuur erop heeft nageslagen. Aansluitend verwijst ze naar de normen en de dagelijkse praktijk. "Natuurlijk moet een plat dak voldoen aan de bouwwetgeving. De TGB schrijft in de richtlijnen een afschot voor van ten minste 16 mm/m. Daken die kunnen doorbuigen zoals staaldaken op stalen liggers, vereisen een afschot van 23mm/m.
Bij oppervlakken die water moeten afvoeren, dient volgens NEN 6702 - Belastingen en vervormingen - een zodanig afschot te zijn aangebracht, dat ook bij zakking in de eindtoestand, elk punt op het oppervlak water kan blijven afvoeren naar de aanwezige afvoerputten. Een dergelijk afschot wordt verkregen door óf de verschillende constructiedelen afwaterend - dus onder afschot - te monteren óf door toepassing van afschotisolatieplaten. Vooral bij renovatie is overwegend sprake van het gebruik van afschotisolatieplaten, omdat het oorspronkelijke afschot door diverse oorzaken vaak niet meer of onvoldoende aanwezig is."

De Praktijk

De praktijk wijst uit dat in ons land een afschot van 10 mm per strekkende meter gebruikelijk is. Logischerwijs worden hiervoor in de regel isolatieplaten toegepast met een overeenkomstig afschot van 10 mm per meter. "Echter, het effectieve afschot dat werkelijk wordt gerealiseerd is doorgaans aanzienlijk minder. Dan stagneert de afvoer van hemelwater al snel, met alle mogelijke gevolgen van dien, vooral in het geval van de steeds toenemende stortbuien," aldus Anja Hol. Zij voegt hier nog aan toe dat in onze buurlanden al sinds jaar en dag een afschotminimum wordt gehanteerd dat groter is dan 1%.

Advies

Reeds vóór de recente ophef hield Recticel bij het adviseren van de dakopbouw van platte daken vast aan de norm van vijftien millimeter afschot per meter plat dak. "De gebeurtenissen van de afgelopen tijd en de aandacht daarvoor in de media zijn het ongelukkige bewijs dat dit advies ook in de praktijk gehanteerd dient te worden," aldus Brandt, "en dat ongeacht de dikte van de isolatieplaten." "Elke dakconstructie zal moeten voldoen aan de relevante eisen met betrekking tot de warmteweerstand (Rc). Bij afschotisolatie zal de 'dunste' dikte hieraan moeten voldoen en kan niet uitgegaan worden van de gemiddelde dikte van het hele oppervlak," voegt Anja Hol daar aan toe.
Recticel levert momenteel naast Eurothane Bi-3 platen met een afschot van 1% (10mm/m) ook platen met een afschot van 1,25% (15mm/m) en 1,6% (20mm/m). Het 'rekenongemak' van de twee laatstgenoemde afschotpercentages neemt Recticel van de dakdekker over door het desgewenst bijleveren van het afschotplan met bijbehorende stuklijsten.

 Note van de redactie
Naar het Bouwbesluit moet water vanaf ieder punt van het dak vrijelijk naar de afvoer stromen. Aanvankelijk werd hiervoor de eis aangehouden als beschreven in de TGB zijnde 16 mm/m1. Die absolute eis is omgezet in een prestatie-eis omdat water op het dak, ook bij 16 mm/m1, kan leiden tot het instorten van het dak. Dit als gevolg van het feit dat afkomend water zo lang onderweg kan zijn dat het dak onder het gewicht van dat water doorbuigt waardoor het water nog langer onderweg is waardoor het dak nog meer doorbuigt etc etc tot het instort. Dit noemt men een tweede orde effect waar de ontwerper/constructeur rekening mee moet houden.

De warmteweerstand van het dak is niet gelijk aan de gemiddelde dikte van het isolatiemateriaal maar evenmin is de dunste plaat maatgevend. De warmteweerstand kan berekend worden waarbij de dunste plaat geen aanleiding mag geven tot condensatie. Als vuistregel wordt een minimum Rc aanbevolen van 2 m2 K/W.

Literatuur
o Dakboekje 2000 BDA Dakadvies
o Handboek Daken; ten Hagen Stam
o Internet: www.sbr.nl, SBR; infoblad 23 Berekenen van dikte van afschotisolatie
o Bouwbesluit in de praktijk, artikel B71 5,
ten Hagen & Stam, 1997
o SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, Rotterdam, 1999
o NEN 6702, Belastingen en vervormingen 1991, correctie 1997;
o TGB 1990 Belasting en Vervormingen
o CTG-077 / 4 Eurothane vlakke- en afschotdakisolatieplaten van PUR-hardschuim voor het vervaardigen van thermische dakisolatiesystemen.