Roofs 2023-06-78 Daken hebben de potentie Nederland woest aantrekkelijk te maken

Aan tafel met… Sacha Stolp

In deze rubriek laat Roofs personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Nolanda Klunder

“Mijn eerste appartement in Amsterdam had een dakterras. Een fantastische plek! Ik ben toen het dak op gegaan en er eigenlijk nooit meer vanaf gekomen. Daken bieden geweldige mogelijkheden om te experimenteren met manieren om Nederland woest aantrekkelijk te maken. En als het op het dak kan, kan het overal”, zegt Sacha Stolp. Samen met Friso Klapwijk van de Dakdokters en Kasper Spaan van Waternet stond zij aan de wieg van het Polderdak. Stolp is één van de initiatiefnemers en ontwikkelaars van Urban PhotoSynetis, het onderzoeksdak van Mannoury (Dak van het jaar 2022). Als regisseur toekomstbestendige assets en klimaatadaptie bij het Ingenieursbureau van Gemeente Amsterdam onderzoekt ze hoe de stad zich kan aanpassen aan uitdagingen zoals klimaatverandering, hittestress, de energietransitie en het teruglopen van de biodiversiteit. Een grote rol is daarbij weggelegd voor het dak.

Ruimte om te experimenteren

“De gemeente Amsterdam heeft een enorme hoeveelheid wegen, kademuren, bruggen, parken, sportaccommodaties, vastgoed en landerijen, die allemaal onderhouden worden en geschikt gemaakt moeten worden voor de toekomst in een tijd van klimaatveranderingen. Met een klein deel daarvan gaan we het radicaal anders doen, om de lessen daaruit vervolgens te gebruiken voor de rest”, vertelt Stolp. “Hoe maken we de gebouwde omgeving aantrekkelijker, groener, beter voor de biodiversiteit én voor het geluksgevoel en welzijn van de mensen? Het is vreselijk om te wonen op een plek waar je elke vakantie vandaan vlucht met een vliegtuig naar het buitenland. Kunnen we dat proces van altijd maar in beweging zijn omkeren naar een proces van gelukkig zijn op de plek waar je bent, doordat we de ruimte aanpassen aan wat mensen nodig hebben voor optimale geluksbeleving in het hier en nu? Daarbij nemen we de daken als tweede maaiveld zeer serieus. Dat begon voor mij in 2013 met het Polderdak, waarbij we onderzochten wat er gebeurt als je water langer vasthoudt op je dak. Vervolgens kwam Permavoid met de capillaire cones. Deze testten we in Smartroof 2.0 op het Marineterrein. Daarvan leerden we dat groendaken het best presteren – het uitbundigst bloeien, de meeste verkoeling bieden, tot een explosie van biodiversiteit leiden – als het groen continu toegang heeft tot water en geen droogtestress heeft. Om te voorkomen dat je in droge periodes kraanwater aan het dak moet toevoegen, bedachten we vervolgens dat we douchewater kunnen hergebruiken voor irrigatie. Dat doen we nu bij het Mannoury-project”.

De keuze om daken te gebruiken om te experimenteren, ligt wat Stolp betreft voor de hand. “Er is zo ontzettend veel ongebruikte ruimte op het dak! Op daken heb je de ruimte om dingen uit te proberen. Wat werkt, kunnen we daarna gaan toepassen op het maaiveld, waar mobiliteit plaatsvindt, mensen eroverheen lopen. Wat we hebben geleerd van Smartroof 2.0 hebben we inmiddels getransporteerd naar kunstgrasvelden. Het probleem met kunstgras is dat het net als bitumen erg heet wordt. We hebben de principes van een groenblauw dak gebruikt om kunstgras te koelen: onder kunstgrasmatten vangen we nu regenwater op, dat vervolgens verdampt en daarmee tot verkoeling leidt.”

Podcast over de ziel

Samen met Kenneth Heijns (algemeen directeur Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions) maakt Stolp de Mayor’s Manual podcast waarin ze met gasten praat over grootstedelijke uitdagingen en nieuwe oplossingen. “Daarnaast werk ik nu aan een podcast over de ziel van het Marineterrein. Ik zou graag een podcast maken waarin ik in gesprek ga met mensen uit de dakenbranche om met hen te filosoferen over de vraag: wat is de ziel van het dak? Die verhalen bieden we dan aan Hugo de Jonge of Rob Jetten aan, ter inspiratie.”

Liefde voor het vak

“We moeten naar een paradigmawisseling”, zegt Stolp. “Waar het er altijd om ging om water zo snel mogelijk van het dak af te voeren, moeten we naar water vasthouden. Regenwater wordt gratis, schoon en op locatie geleverd op het dak, we kunnen er enorme reservoirs mee vullen, maar wij weten er nu niets beters mee dan het in een regenpijp stoppen, naar het riool afvoeren, reinigen en dan dumpen. Terwijl het een van de meest kostbare grondstoffen ter wereld is.”

“De belangrijkste belemmering is dat er zelden integraal wordt nagedacht over toegevoegde waarde van gebouwen. De heersende opvatting is dat de gebouwschil er is om de binnenkant te beschermen. Maar we moeten de schil gaan zien als belangrijke plek om toegevoegde waarde te bieden aan de aanpassing van Nederland. Zodra we dat inzien, hebben we ineens een zee aan ruimte. Dakdekkers staan elke dag op daken en zien de enorme potentie, maar kunnen hun verhaal niet kwijt. De dakenbranche kan veel grotere sprongen maken dan wie dan ook. Durven we met elkaar vanuit vakmanschap en liefde voor het vak andere beslissingen te gaan nemen?”

Wat daarbij in de weg zit, zegt Stolp, is het zelfbeeld van de branche. “Ik hoor zo vaak: ‘Wij zijn de laatste in de rij dus op ons wordt bezuinigd’. Dat Calimero-complex is nergens voor nodig. Daken bevinden zich in de piramide van Maslow op niveau 1: een goed dak is net zo wezenlijk als voedsel en een glas water. Daaraan mag de branche veel meer zelfvertrouwen ontlenen. Zie jezelf als elementair onderdeel van de grote aanpassing van Nederland en niet als lijdend voorwerp. De dakenbranche heeft zo’n enorm oppervlak tot haar beschikking. Jullie zien die potentie én kunnen plannen ook in de praktijk vormgeven. Als er iemand in staat is om antwoorden te geven op de grote thema’s van onze tijd, is het de dakenbranche. Maar daarvoor moet je in je kracht staan. Trots zijn, je expertise laten zien, radicaal inclusief zijn zodat je kunt leren van hoe er in andere culturen met daken wordt omgegaan, leuke ambassadeurs aantrekken, jonge mensen enthousiasmeren. In hoe er over het dakdekkersvak gecommuniceerd wordt, mis ik woorden als liefde, aandacht, passie. Het is ontzettend waardevol wat je doet en je kan de motor zijn achter vernieuwing. Er moet vanuit de branche veel sterker aangedrongen worden over regelgeving voor de minimale draagcapaciteit van daken. Want als alle daken sterk genoeg zijn, zijn de mogelijkheden eindeloos. Dan is de speeltuin geopend.” De Mayor’s Manual Podcast en de podcast over de ziel van het Marineterrein zijn te horen op Spotify en Apple Podcast. De Ziel van het Marineterrein is daarnaast ook te luisteren via de website van het Marineterrein www.marineterrein.nl.

Wie met Sacha Stolp aan een podcast over de ziel van het Dak wil meewerken, kan dat via de redactie van Roofs kenbaar maken ([email protected]).