Roofs 2024-03-24 Stadsnatuur mogelijk maken

Vleermuizen en duurzaam bouwen

Gemeenten en bewoners willen meer natuur in steden. De natuur wordt daarmee steeds nadrukkelijker een bepalende factor in de vormgeving van de stad. Natuurinclusief bouwen vraagt om speciale producten en kennis van flora en fauna. De nieuwe uitgave Stadsnatuur Bouwen moet architecten helpen ambities waar te maken.

Om de woningnood op te lossen, moet er de komende jaren flink worden bijgebouwd. Tegelijkertijd vraagt de problematiek rond klimaat en biodiversiteit om een andere manier van plannen en bouwen. In een toekomstbestendige en gezonde leefomgeving hoort namelijk een volwaardige plek voor de natuur. Dit kan alleen door al tijdens de allereerste stappen van het ontwerpproces flora en fauna een leidende rol te geven in het ontwerp.

Het eerder in 2017 verschenen boek Stadsnatuur Maken, van auteurs Piet Vollaard, Jacques Vink en Niels de Zwarte, was een inspiratie- en voorbeeldboek voor natuurinclusief ontwerpen in de Europese stad. Het vormde een inspirerende handleiding voor de ontwikkeling van meer groen in de stad, maar ging vooral in op de openbare ruimte en ecologische maatregelen op verschillende stedelijke schaalniveaus. Vollaard: “Al snel kwamen er vragen vanuit de architectuur: ‘Mooi en inspirerend, dat boek, maar er staat zo weinig in over gebouwen en architectuur. Wat kan ik als architect doen?’ Daarom volgt nu, vijf jaar na deze meermaals herdrukte publicatie, het vervolg: Want door kleuren te combineren, creëer je de meete waarde Want door kleuren te combineren, creëer je de meete waarde Stadsnatuur Bouwen.”

Maakbaar

Tijdens de presentatie van het boek in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam sprak Remco Daalder, stedelijk bioloog en publicist onder meer over de maakbaarheid van natuur in de stad en hij gaf een historisch voorbeeld over de gierzwaluw die in de lente uit Afrika vliegt naar het noorden om muggen te eten en voort te planten. Ze lieten de lage landen links liggen, omdat daar geen rotsen waren om in te broeden. Sinds er huizen staan,vliegt de gierzwaluw niet verder naar bergachtig landschap, maar vindt hij onder de dakpannen en goten van gebouwen in de stad gelegenheid om te nestelen. “Stadsnatuur is maakbaar”, zegt Daalder. “Door de juiste toevoegingen aan gebouwen, kun je de stad aantrekkelijk maken voor specifieke soorten.”

Maar hij waarschuwt voor twee negatieve factoren: “De groene omgeving met veel water is óók aantrekkelijk voor dieren als ratten en muizen. Of insecten die we niet wensen. Hoe houd je de vervelende klieren buiten? Het is aan de ontwerpers om het zo in te richten, dat we alleen de gewenste soorten toelaten.”

En: “Schoonheid is net zo belangrijk als leefbaarheid! Als je de mensen de hangende tuinen van Babylon belooft, dan moet je dat ook waarmaken. Ik weet niet of iemand onlangs nog heeft gekeken naar de terrassen van The Valley. Die lijken nog niet op de belofte die de renderingen gaven. En zo is het met meer projecten in de stad. Het draagvlak voor een groene stad brokkelt snel af, als de bewoners niet omgeven zijn met mooie natuur.

De vijf V’s

Auteur van het boek Stadsnatuur Maken, ecoloog Niels de Zwarte, stelt de toehoorders gerust: “We zochten als voorbeelden in dit boek naar bestaande projecten in West Europa die als inspiratie dienen voor natuur in de stad. En die positieve voorbeelden zijn er genoeg te vinden.”

“En als je soorten wilt bevorderen of overlast wilt verminderen, heb je de vijf V’s: Voedsel, Verbinding, Veiligheid, Variatie en Voortplanting als instrumenten om mee te spelen. Een hele laan kastanjebomen is kwetsbaar als er een ziekte optreedt. Met variatie in boomkeuze, voorkom je deze schade. Ook in de verticale opbouw langs gevels en op daken speelt variatie in begroeiing een grote rol. Het mooiste voorbeeld vonden we in Parijs. We zijn daar ook gaan kijken. Hier is ruimte geboden aan de natuur om zich volledig zelf te ontwikkelen.”

De publicatie bespreekt de vestigingsvoorwaarden van flora en fauna op en aan onze gebouw en, evenals de ontwerpmethoden, -strategieën en -technieken die daarbij behulpzaam zijn. Door de ecologische theorie te koppelen aan de bouwpraktijk, worden ontwerpers, architecten en ecologen geholpen om de architectuur natuurinclusief te maken.