Roofs 2024-03-38 “Denk niet in drempels maar in mogelijkheden”

Aan tafel met...

In deze rubriek laat Roofs personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Tekst: Nolanda Klunder

“Tijdens mijn afstudeerproject zag ik dat mensen praktisch en mentaal niet zijn voorbereid op overstromingen”, vertelt Adviseur Klimaatadaptatie Irene Poortinga. “Ik richtte me daarbij op overstromingen van rivieren, maar ik realiseerde me dat ook regenbuien tot ernstige wateroverlast kunnen leiden. Daar kunnen en moeten we ons op voorbereiden. En als je het over regen hebt, dan heb het al snel over daken. Zo is het voor mij begonnen.”

Regenwater

De fascinatie voor de omgang met regenwater bleef. Na haar studie Transnational Ecosystem-based Watermanagement in Nijmegen werkte Poortinga eerst bij een adviesbureau voor regenwaterbeheer en daarna bij Amsterdam Rainproof. “Dat was in 2014, het woord ‘klimaatadaptatie’ was net bedacht. Ik stond op een zeepkist bij meetings om uit te leggen dat mensen iets moesten met regenwater. In die functie bezocht ik ook daken. Zo is mijn liefde voor daken ontstaan. Na bezoek aan een paar mooie groene daken was ik ervan overtuigd dat daken een heel belangrijke rol kunnen spelen.” Als zelfstandig Adviseur Klimaatadaptatie is Poortinga nu Programma Manager bij Stichting Nationaal Dakenplan (NDP) en Community Manager Decentrale Overheden voor Zuid-Nederland bij Samen Klimaatbestendig. “In beide functies is het mijn taak om mensen samen te brengen. Ik organiseer bijeenkomsten waarbij ik mensen op hetzelfde kennisniveau breng en samen met hen onderzoek hoe klimaatadaptatie in hun processen en projecten een plek kan krijgen. Ik probeer het dak mee te nemen in de oplossingen.”

Samen

“Bij klimaatadaptatie gaat het vaak over de openbare ruimte, maar in een grote gemeente is minstens 50% van de ruimte in private handen. Daarom is publiek-private samenwerking zo belangrijk”, zegt Poortinga. Publiek-private samenwerking is ook een belangrijke pijler van het NDP. “Bij het Nationaal Dakenplan werken vijftig partners samen: kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties, bedrijven en overheden. Gezamenlijk willen we de randvoorwaarden scheppen om daken multifunctioneel ingericht te krijgen. Daartoe heb je allereerst beleid en regelgeving nodig: denk aan eisen aan de draagkracht, maar ook aan regelgeving over veiligheid, duurzaamheid en de juiste constructie. Verder zijn de randvoorwaarden nodig om de daken in de praktijk aan te leggen: je hebt vakmensen en geld nodig. Het is dus nodig om in gesprek te gaan met banken en financierders, en met opleidingsinstituten en kennisinstellingen. Eveneens onmisbaar zijn de leveranciers, de dakdekkers en andere bedrijven die betrokken zijn bij de daadwerkelijke aanleg. Al deze partijen zijn noodzakelijk voor een succesvolle transitie naar multifunctioneel dakgebruik. In het Nationaal Dakenplan komen ze samen.”

Rol van overheid

“De overheid mag niet in jouw tuin komen, maar dat betekent niet dat de overheid niks kan met de private ruimte”, beklemtoont Poortinga. “De overheid kan stimuleren dat iemand zijn tuin of dak anders gebruikt. Daarbij heeft de overheid een informerende rol. Maar er is meer mogelijk. Bij nieuwbouw kan de overheid randvoorwaarden stellen: je kunt bepalen dat eigenaars verplicht zijn om zus-en-zoveel millimeter water te bergen op het eigen terrein, net zoals energieneutraliteit verplicht gesteld kan worden. Je kunt verplichten dat bijvoorbeeld 60% van een tuin groen moet zijn. Zo’n water- of groennorm kan bij koopwoningen, maar ook bij bezit van woningcorporaties of gebouwen op bedrijventerreinen. Dat gaat ver, maar het kan wel. Zeker bij nieuwbouw zou dat moeten, vind ik, en veel partijen zijn er nu mee bezig om regelgeving op dat gebied op te stellen. In het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) moeten er volgens ons eisen gesteld worden aan de draagkracht van een dak. Die is nu vaak onvoldoende. Er zijn regels voor het hele huis, van deur tot plafondhoogte, en voor het dak zouden de regels verder moeten gaan dan ze nu gaan: de partners van het Nationaal Dakenplan bepleiten dat de draagkracht van een dak net zo groot moet zijn als die van een verdiepingsvloer. Op die manier kan het dak echt gebruikt worden als extra bouwlaag. Er worden wel lichtgewichtsystemen ontwikkeld vanwege de beperkte draagkracht, maar voor nieuwbouw zouden die niet nodig moeten zijn. Regel dit nou meteen goed.”

Geïnspireerd door voorbeelden

“Bij publiek-private samenwerkingen is er een spanningsveld, maar er is het gezamenlijke doel om de onbenutte ruimte van het dak in te zetten om een deel van de maatschappelijke opgave op te lossen. Daar vinden mensen elkaar in. Wat me in dat proces stoort, is dat ik vaak zie dat gemeentes het wiel opnieuw gaan uitvinden. Dan wordt er vergaderd en gaan ze uitzoeken of het mogelijk is, terwijl het in de buurgemeente allang gebeurt. Ga daar dan kijken! Denk niet in drempels maar in mogelijkheden. Mensen denken te snel dat iets niet kan, maar het kan wel, want het is ergens anders al gedaan. Kijk naar die voorbeelden. En regel het dan voor jouw situatie.”

Het belang van een goed voorbeeld neemt Poortinga mee in haar persoonlijke leven. “Ik ben pas verhuisd van Utrecht naar Rijen in Brabant. Mijn man en ik nemen een paardenpension over en verbouwen de boerderij tot een woon- en werkdeel. In het werkdeel komen vergaderruimtes en workspaces. We gaan de boerderij zo duurzaam mogelijk maken: we gebruiken hemelwater voor de toiletten en de wasmachine, regelen de temperatuur met warmtepompen, plaatsen zonnepanelen op de paardenstallen zodat het gebouw energieneutraal wordt en leggen een grote biodiverse tuin aan. Mensen die onze vergaderruimtes gebruiken, zien bij ons wat er mogelijk is. We hopen dat dat inspireert. Je kunt denken dat iets niet kan, totdat je het zelf beleeft: dan weet je dat het gewoon mogelijk is.”