Roofs 2024-03-42 Multifunctionaliteit en beleid

Multifunctionele daken

In een leefbare stad nu en in de toekomst zal het dak steeds meer een multifunctionele rol moeten vervullen. Eveline Bronsdijk en Gijs Woldring maken zich in Rotterdam en als trekkers van het speerpunt beleid binnen het Nationaal DakenPlan (NDP) sterk voor beleid dat ruimte biedt om het dak nuttig en veelzijdig in te zetten.

Eveline Bronsdijk is sinds 2008 adviseur duurzaamheid en multifunctionele daken bij Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling. Gijs Woldring van P2 management consultancy werd ingeschakeld door de gemeente Rotterdam om te helpen bij het maken van beleid dat bijdraagt aan de gewenste versnelling van de invulling van het daklandschap en in voorbereiding op de Omgevingswet. Hij werkte nauw samen met Bronsdijk en kwam zo ook bij het Nationaal DakenPlan, waar zij de afgelopen twee jaar samen trekkers waren van het speerpunt Beleid.

Binnen het NDP werkten zij samen met beleidsmakers uit de vier grote gemeenten Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. Daarna sloten ook Haarlem, Almere en Zoetermeer aan. Woldring: “Na anderhalf jaar is dit traject begin januari afgesloten en nu komen we op een volgend niveau: kennis delen en kennis verdiepen. We creëerden een centrale plaats voor het toegankelijk maken van informatie. Het delen van elkaars ervaringen heeft er onder meer toe geleid dat kennispartners elkaar weten te vinden en sneller tot oplossingen komen. Daarnaast leverde het de factsheet voor Dakbeleid en vier praatplaten voor een handelingsperspectief voor andere gemeenten op.”

Bronsdijk: “De uitdaging van de Omgevingswet is om binnen gemeenten samenwerking te vinden die multifunctioneel dakgebruik mogelijk maken op basis van een integrale afweging. Gemeenten worden van oudsher sectoraal bestuurd met focus op één aspect: energie, groen, water, wonen. Op het onbenutte dak is een integrale aanpak mogelijk die een oplossing biedt voor meerdere opgaven. Daar profiteer je door te combineren en los je knellend ruimtegebrek in steden op.” “Als je ‘ruimte’ als uitgangspunt neemt, is de insteek anders en moet je uitgaan van integrale teams”, voegt Woldring toe.

“Een volgende stap waaraan bij het NDP wordt gewerkt, zijn het sluiten van akkoorden tussen relevante partijen, waarmee we de verbinding leggen tussen diverse werelden. Akkoorden waarmee we op hoofdlijnen stedelijke en maatschappelijke vragen willen oplossen. Akkoorden met architecten, dakdekkers en de toeleverende industrie bijvoorbeeld. De werkgroep integrale dakkwaliteit is hiervan een voorbeeld (zie elders in de special).”

Woldring: “Voor bestaande bouw in steden is de uitdaging het grootst. Je kunt iemand niet dwingen zonnepanelen op het dak te plaatsen. Toch betreft dat 95 procent van de stedelijke bebouwing. In Rotterdam is bijna de helft daarvan in het bezit van woningcorporaties. We brachten deze in kaart en hebben voor de zeven typen eigenaren een aparte aanpak omschreven.”

Bronsdijk: “Met de Rooftop catalogus en scenario tool, is op basis van de verzamelde kennis en open source informatie in samenwerking met MVRDV e.a. op constructief gebied een aantal daktypen uitgewerkt. Daarmee bieden we naar alle betrokken partijen meer handelingsperspectief voor de basis: dat is toch altijd de constructie. Als er al verplichte wetgeving nodig is, laten we dan eerst in de rijksregels het BBL regelen dat de draagkracht van een dak sterk genoeg is om er een functie aan toe te voegen.”

Regelgeving beperkt of maakt mogelijk

Woldring: “Het beleid vertaalt zich in wet- en regelgeving. Dakdekkers krijgen in de praktijk te maken met vergunningverleners en handhaving die de uitvoering van het beleid mogelijk maakt. Een paar stappen verder dus dan ons werk in het proces, dat ik zie als een soort piramide. De beleidsopgave om wateroverlast tegen te gaan is een voorbeeld van beleid aan de top, dat met een Hemelwaterverordening in regels is vertaald, waarop gehandhaafd word aan de bodem van de piramide. Veel gemeenten zijn nog niet zo ver. Die zitten nog in de top van de piramide en moeten nog beslissen waar ze naar toe willen om daarna de regels vast te stellen die dat doel helpen verwezenlijken.”

“Inmiddels hebben we ook geleerd dat te veel regelgeving leidt tot verstarring en innovatie niet bevordert. Maar er zijn voorbeelden te vinden waarbij binnen regelgeving toch ruimte wordt gevonden om iets meer te kunnen. Rotterdam ontwikkelde Architect aan Zet (zie kader), waarbij architecten door hun betrouwbare manier van werken een aantal stappen in de gemeentelijke procedures kunnen overslaan.”

“Iets dergelijks zie ik ook als optie voor dakdekkersbedrijven en hun partners in de keten. Als zij aan gemeenten tonen dat zij multifunctionaliteit op daken met hoge kwaliteit kunnen realiseren, is het denkbaar dat het vergunningsproces sneller kan verlopen. Een groepje vooruitstrevende bedrijven kan daar een rol spelen.”

Bronsdijk: “Tijdens het Rooftop symposium vorig jaar gaf voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade aan dat veel wetgeving krapper wordt geïnterpreteerd dan zou hoeven. Er is veel wetgeving waar ook ruimte in is te vinden. Zo stuitte Z.U.S. in 2011 met de plannen om de Dakakker vlakbij het stadhuis in Rotterdam te realiseren op veel verzet. Er was nog geen ervaring met mensen op het dak en de vergunning kwam niet rond. We hebben toen in een sessie de vergunningverleners bij elkaar gezet, die normaal gesproken afzonderlijk vanuit een controlerende rol naar aanvragen kijken. We stelden hen de vraag: ‘Wat moeten we oplossen om wél toestemming te verlenen voor dit plan?’ Experts van welstand en de brandweer bleken zeer bereid om adviserend mee te denken. Wat ook meespeelde, is dat het gebouw dat we voor ogen hadden op de lijst stond om te slopen. In het kader van tijdelijkheid kon daardoor vergunningstechnisch meer. Zo hebben we gezamenlijk de vergunning rond kunnen krijgen. Op monumentale panden is ook meer mogelijk, als je de ambtenaren vraagt om advies. Hoewel ze vanuit wetgeving voor behoud van monumenten het recht hebben om voor behoud te gaan, zijn mijn collega’s bereid om adviserend te kijken wat binnen de kaders wél mogelijk is.”

Toekomst

Bronsdijk: “Die dialoog waarin NDP een belangrijke rol speelt is belangrijk om te voorkomen dat je beleid opstelt dat straks moeilijk uitvoerbaar is. We zoeken in de dialoog met de opstellers van de Bbl daarom ook nadrukkelijk de wetgeving die ruimte biedt aan een multifunctionele toekomst op het dak.” Hoe verhoudt verplichtende wetgeving op het dak zich straks tot bijvoorbeeld het principe ‘water en bodem zijn sturend in de ruimtelijke opgave’? De maatregelen dienen proportioneel te zijn. Het dak bijvoorbeeld verplicht vergoenen is nog niet mogelijk, terwijl dat wellicht duurzamer is. (zie kader)

“Het dak van de toekomst ziet er anders uit dan het dak van nu”, is de overtuiging van Woldring. “De synergie tussen oplossingen die een win-win situatie opleveren voor de gebouweigenaar en de behoefte van de stad.”

“De functie van het dak hoeven we niet op productniveau in de wet in te vullen”, voegt Bronsdijk toe. “Doe dat vooral op maatregelniveau, want wie weet welke innovaties er nog komen voor op het dak? Welke technologie of bestemming staat ons nog te wachten die efficiënter blijkt dan de huidige? Het is zonde als we daar geen ruimte meer voor zouden hebben omdat we op productniveau verplichtingen in de wet doorgevoerd hebben.”