Roofs 2000-03-16

Ze worden nog steeds gebouwd in het Gooi: traditionele luxe villa's met, al naar gelang de voorkeur van de opdrachtgever, een dakbedekking van pannen, riet of leien. Maar dakspanten of hanenbalken zijn overbodig door de toepassing van geprefabriceerde, zelfdragende dakelementen. Alle vormen en formaten zijn mogelijk. Roofs bezocht een Bussumse villa in aanbouw; product van de vruchtbare samenwerking tussen architect, houtconstructiebedrijf en leidekker.

Ze zitten gebroederlijk met elkaar aan tafel in de bouwkeet: J.G. Drabbe, architect en directeur van Hancell Multiconstructions in Dalem en P. Smit en verkoper E. van Rath van de afdeling houtconstructie van de Amsterdamse Houthandel Ambagtsheer & van der Meulen BV. Zo'n 170 gezamenlijke projecten hebben ze al op hun naam staan: luxe particuliere woonhuizen in het Gooi en elders in Nederland. Zoals de riante villa in aanbouw op dit Bussumse perceel. Een gevarieerd ontwerp met, conform de wensen van de toekomstige bewoners, diverse uitbouwen en dakkapellen.
Als straks de gebakken leien van Koramic- Littoral uit Deesd erop liggen, is de dakconstructie van geprefabriceerde, zelfdragende dakelementen aan de buitenkant niet van een traditioneel dak te onderscheiden. Binnen is aanzienlijke ruimtewinst geboekt door het ontbreken van dakspanten en hanenbalken. "Toen ongeveer dertig jaar geleden het klapdak werd geïntroduceerd, betrof het alleen eenvoudige 'rechttoe-rechtaan' daken', vertelt architect Jaap Drabbe. De dakplaten waren nog niet geïsoleerd. Ik heb 25 jaar geleden als eerste geïsoleerde houten dakplaten uit Denemarken geïmporteerd. Begin tachtiger jaren werd het door de stijgende loonkosten te duur om geprefabriceerde dakelementen helemaal uit Denemarken te halen. Geprefabriceerde muurelementen en raamkozijnen importeer ik nog wel, maar voor de dakdelen heeft Hancell samenwerking gezocht met een Nederlands bedrijf."
Dat werd de in daken gespecialiseerde afdeling houtconstructie van Houthandel Ambagtsheer en van der Meulen. P. Smit: "De basis is hetzelfde gebleven, maar de materialen zijn sterk verbeterd. We passen nu damp open folies toe met een Rc-waarde van 4,5. Ook het simpele rechte prefabdak behoort tot het verleden. Een veelheid aan vormen, hoek- en kilkapers, en formaten is tegenwoordig mogelijk. Alle vormen zijn in hout te maken." "Industrialisatie kenmerkt zich niet meer door eenvormigheid, maar door flexibiliteit met behulp van het handhaven van de optimale tolerantie", vult architect Drabbe aan. "Onze klapdaken zijn ook nog eens honderd procent sterker dan een traditioneel dak", zegt P. Smit nuchter.

Precisiewerk

Het passend maken van de verschillende dakelementen is een waar precisiewerk, dat met de hand moet gebeuren. De verstekhoek moet exact passen, zodat de elementen bij de uiteindelijke constructie van het dak precies aansluiten en de scharnieren aan de bovenkant vanzelf in het slot vallen. Verdere ondersteuning is dan overbodig. Alleen worden sommige delen tijdens de bouw tijdelijk ondersteund door een prop die later weer wordt verwijderd.
Het dak van deze Bussumse villa bestaat uit 81 elementen, waarvan de grootste 10,5 tot 14 meter lang zijn en drie meter breed. Die elementen zijn op een dieplader naar de bouwplaats vervoerd. Het spreekt vanzelf dat de dakindeling zeer nauw luistert. De elementen zijn vooraf genummerd en in de juiste volgorde gestapeld. Die nauwkeurige werkwijze maakt het mogelijk om de dakconstructie normaal gesproken in één dag te realiseren. Bij dit complexe ontwerp nam dit karwei anderhalve dag in beslag.
Een werkwijze die, volgens architect Jaap Drabbe, zeker in de winter veel tijdwinst oplevert, omdat de bouwers droog kunnen werken als het dak eenmaal ligt. Dat compenseert een groot deel van de meerkosten van de industriële voorbereiding. Regen en vorst hoeven het bouwproces dus niet meer te belemmeren. Dat geldt echter niet voor leidekker E.P.J. de Boer, die inmiddels ook is aangeschoven. De Boer blijkt een man van weinig woorden, maar je ziet 'm denken: 'Laat mij maar lekker met m'n vak bezig zijn.' Nu is het nog droog, maar er dreigt een fikse regenbui en De Boer is bij zijn werk op het dak aan de elementen blootgesteld.
Bijna 40.000 gebakken leien legt hij stuk voor stuk op het dak van deze villa. Daarmee sluit het ontwerp aan bij een Gooise traditie, weet Jaap Drabbe. Onder andere de Hilversumse architect W.M. Dudok koos bij veel van zijn woonhuizen en openbare gebouwen voor een dakbedekking van gebakken leien. "Omdat de leien zijn voorgevormd kun je meer experimenteren met vormen dan bij traditionele leien. Zo lopen de kalfsogen van de dakkapellen in dit geval niet helemaal naar beneden. Daardoor oogt de constructie minder zwaar dan bij een traditionele Duitse dekking met leien van natuursteen."

Tour de ville

Overigens zijn in principe alle soorten dakbedekking mogelijk in combinatie met geprefabriceerde zelfdragende dakelementen. Ter illustratie neemt Jaap Drabbe ons mee op een rijtoer door Blaricum langs, achtereenvolgens, een villa met een rieten kap, een dak van Engelse leien en een pannendak. Stuk voor stuk gezamenlijke projecten van de firma Hancell en Houthandel Ambagtsheer & van der Meulen. Allemaal villa's, die zo op het eerste gezicht ook in de twintiger of dertiger jaren van de vorige eeuw gebouwd hadden kunnen zijn. Het verschil zit 'm in de toepassing van geprefabriceerde elementen van moderne hoogwaardige materialen.
Bij terugkomst in Bussum staat leidekker De Boer op een ladder zijn werk te doen. Zijn enige bescherming tegen de regen, die inmiddels met bakken uit de hemel valt, is een oranje puntmuts met kwast. We lopen om het gebouw heen, waarbij ik kan vaststellen dat de villa door het vernuftige ontwerp aan de achterkant veel imposanter oogt dan aan de voorzijde. Jaap Drabbe lijkt aan de tekentafel inderdaad niet gehinderd te zijn door beperkingen. De enige beperking blijkt achteraf opgelegd door de welstandscommissie. Hij wijst naar boven. 'Dat dakdeel moesten we afplatten, omdat we anders de maximaal toegestane hoogte zouden overschrijden.'

door: Hanneke Luitwieler