Roofs 2001-04-03 Gevoelsmatig

          Soms heb je dat wel eens, dan lees je iets en pas na lange tijd besef je wat je gelezen hebt. Ik had dit met het volgende krantenberichtje. Het ging om de vraag hoe een vogeltje in staat is om in volle vlucht direct een nestkastje binnen te vliegen. Zou een formule 1 coureur zo snel de pits in rijden, dan reed hij zich gegarandeerd te pletter. De verklaring ligt in het gegeven dat het vogeltje tijd anders beleeft dan wij, het vogeltje heeft een andere kloksnelheid. Oftewel, dat vogeltje neemt mensen waar zoals wij schildpadden waarnemen. Schildpadden die op hun beurt, ons, mensen, waarnemen als rondziedende wezens. Nu wordt een vogeltje niet zo oud als wij in de regel worden en wij worden weer niet zo oud als een gemiddelde schildpad. Alles is uiteindelijk dus in evenwicht en dat is dan toch weer mooi. Wij mensen bouwen onze omgeving onwillekeurig naar het voorbeeld van de natuur en in wat we bouwen zitten ook verschillende kloksnelheden. Zo kennen we monumentale panden en zeer tijdelijke behuizingen als tenten en alles wat er tussen zit. En na een tijdje werd mij daarmee duidelijk wat ik vind van namaak of nepproducten. Met nepproducten bedoel ik stalen dakpannen, kunstriet, bitumenleien, PVC als zink met nep-roeven en dergelijke. Voordat ik wist van kloksnelheden kon ik mijn weerstand tegen het gebruik van dat soort nepproducten nooit onder woorden brengen. Maar nu dus wel. Gebouwen kunnen tijdloos zijn of juist de tijd overtreffen. Het Rietveld-Schröderhuis is een mooi voorbeeld van een gebouw dat qua uitstraling de tijd overtreft. Gebouwen kunnen ook buitengewoon protserig of kitscherig zijn. Het materiaalgebruik is daarbij een zeer bepalende factor. Een huis met een hellend dak, voorzien van bitumenbanen waarvan overduidelijk is dat er pannen op hebben gezeten, oogt bijvoorbeeld armoedig. En zelfs als er bituminenleien op zijn aangebracht, oogt het niet. Begrijp me goed, ik heb helemaal niets tegen bitumen of bitumenleien, alleen vind ik ze niet passen in de geschetste toepassing. Raar woord trouwens, bitumenleien. Vroeger heetten die dingen shingles maar dat had schijnbaar een negatief imago terwijl de naam shingles op zich al een verwijzing was naar de houten shingles. Maar dat terzijde. Met kunststofriet is het helemaal droevig. Daar heb ik dus wel wat tegen want eenmaal toegepast, oogt dit echt niet als een rieten dak.
Zo moest een huis in ‘t Gooi op last van de welstandscommissie opnieuw worden voorzien van ‘echt’ riet omdat met het kunstrietendak schade aan het dorpsbeeld was aangebracht. Bij nepproducten speelt nog iets. Het aanzicht wordt ronduit armoedig als een gebouw met nepproducten een tijdje in gebruik is. De verschillen tussen “echt” en “namaak” worden dan namelijk pijnlijk zichtbaar. Alle materialen vertonen na verloop van tijd specifieke gebreken. En meer nog dan aan het materiaal zelf, worden materialen herkend aan die specifieke gebreken. Stelt u zich eens een pannendak voor van zogenaamde stalen dakpanelementen. Op een van de elementen is iets gevallen en er zit een lelijke deuk in. Weg effect van pannen want echte pannen breken in zo’n geval. Er zijn zelfs gekleurde Polystyreenpannen verkrijgbaar en je hoeft niet veel fantasie te hebben om te beseffen dat je ronduit voor paal staat, wanneer de gebreken van jouw dak afsteken tegen het “echte” dak van je buurman. Nogmaals, ik heb niets tegen bitumenleien, PVC, staal of polystyreen. Het zijn zeker mooie materialen, tenminste indien de eigenschappen van het materiaal gevoelsmatig aansluiten op de toepassing ervan. PVC spandaken zijn echt fantastisch net als Polystyreen broodjesvloeren. Dat een kerk met bitumenleien monumentaal kan zijn, heb ik gezien tijdens een excursie in Finland. Het betrof een kerkje in de bossen met een geheel open, bijna broos karakter. Het is dus geen waardeoordeel over het materiaal zelf maar over de beleving ervan in z’n toepassing. Met die gevoelswaarde kom ik weer terug op het vogeltje. Dat beestje heeft niet het besef dat het in vergelijking met mensen helemaal niet oud wordt, dat gevoel hebben wij. En wij vinden het normaal dat het vogeltje met volle snelheid in een opening vliegt ter grootte van z’n kop. Dat hoort nu eenmaal bij vogeltjes en als ze dat niet kunnen zijn ze zielig. Net als daken van kunstriet.

Ton Berlee